kĩ thuật nuôi tằm.

     Nghề trồng dâu nuôi tằm chỉ là một nghề phụ nhưng lại cho thu nhập cao hơn hẳn so với trồng lúa, rau màu… của địa phương. Nó góp phần tích cực vào giải quyết công ăn, việc làm cho bà con nông dân, nhất là vào thời điểm nông nhàn.

 

      Dâu là một loại cây lưu gốc, có thời gian sinh trưởng dài, có khả năng phát triển mạnh, chịu hạn, chịu úng và chịu rét tốt. Cây dâu trồng 1 lần cho thu hoạch 30 năm mới thu gốc. Bà con nông dân chỉ cần bỏ vốn ít, thu lãi cao, bình quân từ 120 triệu đến 160 triệu đồng/ha/năm. Từ nhận thấy nghề trồng dâu nuôi tằm mang lại hiệu quả kinh tế cao, nên cấp ủy, chính quyền xã chủ trương trong thời gian tới xúc tiến quy hoạch vùng trồng dâu, tiếp tục vận động bà con mạnh dạn áp dụng tiến bộ khoa học, tìm kiếm thị trường ổn định đầu ra cho sản phẩm kén tằm.

Chọn giống tằm: 

Khí hậu nước ta tuy nóng và ẩm nhưng giống tằm lưỡng hệ có thể nuôi được ở tất cả các mùa trong năm (từ tháng 2 đến tháng11). Giống tằm Lưỡng Quảng số 2 (LQ2) là giống tằm chất lượng tốt, có nguồn gốc từ Trung Quốc, kén màu trắng có thể ươm tơ đạt cấp cao. Trên thị trường, giống tằm này được gọi là giống Trung Quốc, ký hiệu 9 x 7 hoặc 7 x 9 (thường gọi là đầu 9 hoặc đầu 7) 

Đối với những vùng không nuôi được giống tằm lưỡng hệ vào vụ Hè thì có thể nuôi giống tằm vàng lai, thường là kén vàng lai với giống Trung Quốc được kı hiệu KV x TQ. Có một số vùng còn duy trì nuôi giống tằm kén vàng nguyên vụ Hè, thường cho năng suất thấp, giá kén hạ. 

- Vận chuyển và ấp trứng tằm: 

Mùa Hè trời nắng nóng, vận chuyển trứng tằm vào sáng sớm hoặc chiều tối là tốt nhất. 

Trứng nhận về đem bảo quản và ấp trứng ở điều kiện tựu nhiên trong nhà, để nơi thoáng mát, nếu khí hậu khô phải tăng cường độ ẩm bằng cách phủ khăn ẩm trên dụng cụ đậy trứng. Nhiệt đô thích hợp nhất là 25 – 260C, độ ẩm 75 – 80%. Ánh sáng tự nhiên, ngày sáng đêm tối. Không để trứng gần những dụng cụ phát nhiệt như ti vi, biến áp điện, bóng đèn... sẽ gây hỏng trứng và chết trứng. 

Sau khi được xử lý từ 10 – 11 ngày, trứng tằm sẽ nở (mùa Hè khoảng 8 – 9 ngày thì nở, mùa Xuân còn lạnh thì nở chậm hơn). Trứng chuyển màu gọi là trứng ghim, dùng giấy gói lại để tối và sau 1 ngày thì trứng sẽ nở đều và tập trung, nếu không gói, trứng sẽ nở kéo dài trong thời gian 2 – 3 ngày. 

Thời vụ nuôi tằm: 

+ Tằm Xuân tính từ tháng 2 đến tháng 5 

+ Tằm Hè tính từ tháng 6 đến hết tháng 8 

+ Tằm Thu tính từ tháng 9 đến tháng 11. 

Nuôi tằm Xuân phải tăng nhiệt cho tằm con và chống ẩm khi mưa Xuân – hay gọi tắt là "tăng nhiệt, bài ẩm". Tằm Hè cần giảm nhiệt, giảm ẩm bằng cách tạo thông thoáng nhà cửa, nếu có điều kiện gắn thêm quạt thông gío, rắc vôi lên nong tằm và chân đũi để hút ẩm. Vụ Thu nuôi tằm thuận lợi hơn, nhưng do lá dâu ít dần nên khó khăn hơn, nhưng chất lượng kén tằm vụ Thu tốt. 

Chuẩn bị dụng cụ nuôi tằm: 

Nhà để nuôi tằm cần kín khi đóng cửa và thoáng khí khi mở cửa, có thể điều hòa đóng mở nhanh, tránh ảnh hưởng do tác động mạnh của môi trường (như gió Tây, Đông Bắc, giông bão đột ngột, khói than củi và các mùi ô nhiễm khác...) vào buồng đặt tằm. 

Tốt nhất là nên có buồng nuôi tằm riêng, tiện cho việc xử lý sát trùng. Diện tích buồng nuôi tằm to nhỏ theo diện tích dâu, tối thiểu rộng 10 – 15 m2.

Dụng cụ nuôi tằm:
cần có từ 1 – 2 đũi, 10 – 12 nấc thang và 15 – 25 cái nong có đường kính 1,2 m. Tằm con có thể nuôi trong hộp với kích thước 45 x 75 – 80 x 10 cm, có nilon để đậy tằm con. Trong buồng tằm cần thiết đặt ôn ẩm kế. Các dụng cụ khác như dao, thớt, sọt hái dâu, thùng bảo quản lá dâu, lưới thay phân, thuốc phòng bệnh tằm... để sẵn sàng khi cần sử dụng có ngay. 

 

 

 

Băng tằm: 

Trứng đến ngày nở, mở giấy gói để trứng lộ ngoài tiếp xúc ánh sáng tự nhiên sớm sẽ kích thích nở đều, nở tập trung vào 7 – 8 giờ sáng và băng tằm vào 9 – 10 giờ. Cách băng tằm của 2 loại hình trứng tằm sản xuất phổ biến như sau: 

+ Băng tằm trứng dính: rắc lá dâu thái sợi lên tờ giấy trứng, tằm bò lên lá dâu, quét tằm sang nong khác bỏ giấy trứng ra, nếu trứng nở chưa hết, gói lại để ngày sau băng tiếp. 

+ Băng trứng rời (trứng đóng theo hộp): đổ trứng ra giấy, đặt lên nong rải đều, trứng được ánh sáng kích thích nở. Dùng lưới đặt lên và rắc lá dâu, khi tằm lên hết nhắc lưới và dâu sang nong khác để vỏ trứng lại. Nếu trứng nở chưa hết, gói lại để hôm sau cho nở đợt 2. 

+ Thường trứng nở tập trung 1 – 2 ngày, nhưng cũng có thể kéo dài tới 3 ngày. Ngày đầu bói vài con, ngày thứ hai nở khoảng 60 – 65%, ngày thứ 3 nở 30 – 35%, ngày bói trứng nở không băng để ngày sau băng tập trung vào 2 ngày. Trường hợp trứng ghim không gói để treo tự nhiên trong nhà, trứng dễ nở, kéo dài 1 – 3 ngày là điều bình thường, vẫn nuôi tốt. Việc nở kéo dài cũng còn do độ ẩm không đủ, không khí khô, nóng, trứng đẻ quá dày chồng chất, những con phía dưới cũng dễ nở chậm. 

Nuôi tằm con: 

Giai đoạn tằm con đặc biệt quan trọng, có thể coi là giai đoạn "tinh", yêu cầu thức ăn, nhiệt, độ ẩm thích hợp để phát triển hoàn thiện cơ thể bước sang giai đoạn tằm lớn giai đoạn “thô”. Giai đoạn tằm con kéo dài từ tuổi 1 đến tuổi 3, yêu cầu lá dâu hợp tuổi tằm, giàu chất đạm, mềm. Yêu cầu về nhiệt, ẩm độ ở giai đoạn tằm con như sau: 

Nhu cầu 
Tuổi 1 
Tuổi 2 
Tuổi 3 

Nhiệt độ (0C) 
27 
27 
26 

Ẩm độ (%) 
80 - 90 
85 
80 



- Lá dâu cho tằm con: lá phải mềm, đủ nước, giàu đạm, chọn lá thích hợp tằm tuổi 1, 2, 3 từ ngọn xuống. Khi hái lá xong phải bảo quản tươi giữ ẩm có khăn ướt che đậy. Lượng dâu cho tằm con vào khoảng 15%, nhu cầu sản xuất 1 kg kén cần 20 kg lá dâu thì tằm con cần 1,5 – 2 kg lá. 

- Thái lá dâu và cho tằm ăn: thường lá dâu được thái theo sợi, lá dâu thái vuông sẽ lâu héo. Kích thước lá thái vuông cho các tuổi tằm như sau: 

Tuổi tằm 
Đầu tuổi (cm) 
Giữa tuổi (cm) 
Chuẩn bị ngủ, cuối tuần (cm) 

I 
0,5 
2 
1 

II 
2 
4 
1,5 

III 
4 
Lá cắt 4 
2 



Mỗi ngày cho tằm ăn 5 bữa (có đậy nilon), nếu không đậy nilon cần cho ăn 7 – 8 bữa. 

Thay phân: 

+ Tuổi 1: thay 1 lần; 

+ Tuổi 2: thay 2 lần, sau khi tằm ngủ dậy cho ăn và trước khi tằm ngủ; 

+ Tuổi 3: mỗi ngày thay 1 lần 

+ Tằm đậy nilon cần mở nilon 20 – 30 phút trước khi cho tằm ăn. 

+ Dùng lưới tằm con để thay cho nhanh 

- Tằm ngủ: tằm ngừng ăn dâu, mình vàng và bóng là tằm ươm ngủ. Lúc này ngừng cho tằm ăn để mô tằm mỏng, tằm ngủ 24 giờ tránh mọi tác động cơ giới để tằm lột xác dễ dàng. Khi tằm dậy đều cho ăn trở lại. Tằm mới dậy cho ăn dâu ngon 1 – 2 bữa đầu để tằm phát dục tốt.

- Tổ chức nuôi tằm con tập trung, chuyển tằm: nếu một hộ nuôi tằm con cho một số hộ khi đến 3 tuổi thì chuyển tằm. Thường một hộ nuôi tằm con cho ba hộ, nếu gia đình nuôi tằm kỹ thuật chưa cao thì nhờ hộ có kỹ thuật nuôi giúp tằm con, tằm đến tuổi 3 thì nhận về. Những nơi có hợp tác xã nuôi tằm con tập trung đến tuổi 3 thì bán về cho các hộ nuôi. 

Nuôi tằm con tập trung có nhiều thuận lợi tốt cho các hộ nuôi tằm lớn sau này. Tằm con nuôi trong điều kiện có ôn, ẩm độ đảm bảo, phòng bệnh tập trung giải quyết tốt các vấn đề kỹ thuật. 

Tằm tuổi 3 được chuyển vào khi trời mát, sáng sớm hoặc chiều tối. (còn nữa) 

Nguồn: Sách Sổ tay Khuyến nông, Nxb Nông nghiệp, 2011, tr. 167 – 171.